Zigorrak gatazkak prebenitzeko edo sortzen ari diren edo gaur egun dauden krisiei erantzuteko tresna dira, baita bakea, demokrazia, zuzenbide-estatuaren errespetua, giza eskubideak eta nazioarteko zuzenbidea sustatzeko ere.
EBk nola eta noiz hartzen dituen zehapenak
Neurri murriztaileak edo «zehapenak» funtsezko tresna dira EBren atzerri- eta segurtasun-politika erkidean. EBk mundu mailako erronkei eta bere helburu eta balioen aurkakoak diren gertaerei erantzuteko aukera ematen diote.
Europar Batasuneko Kontseiluak aho batez erabakitzen ditu zehapenak.
EBren zehapenak selektiboak dira, eta EBk eragina izan nahi duen politika edo ekintzen arduradunen aurka zuzentzen dira. Ez dira herrialde edo herrien aurka zuzentzen.
Zehapenak ez dira zigortzaileak. Politika edo hartzaileen jokabidea aldatzen saiatzen dira, EBren atzerri- eta segurtasun-politika erkidearen helburuak sustatzeko.
Helburu horien artean, honako hauek aipa daitezke:
- EBren balioak, funtsezko interesak eta segurtasuna babestea
- Demokrazia, zuzenbide-estatua, giza eskubideak eta nazioarteko zuzenbidea babestea
- Bakea zaintzea, gatazkak prebenitzea eta nazioarteko segurtasuna indartzea
Zehapenen helburua EBkoak ez diren herrialdeetako gobernuak, estatuz kanpoko erakundeak, taldeak edo pertsonak izan daitezke, eta aktiboak ibilgetzea eta Batasuneko lurraldean sartzea debekatzea izan daitezke. EBk zigor ekonomikoak eta neurri diplomatikoak ere har ditzake.
EBk hartutako neurri murriztaile guztiek guztiz betetzen dituzte nazioarteko zuzenbidetik eratorritako betebeharrak, bereziki laguntza humanitarioari, giza eskubideei eta oinarrizko askatasunei dagozkienak.
Neurri murriztaileei buruzko orientabideak
2004an, Politika eta Segurtasun Batzordeak oinarrizko printzipio batzuk adostu zituen honako hauei buruz:
- zehapenetara jotzea,
- aplikazioa,
- ondorioak neurtzeko eta kontrolatzeko modua.
Neurri murriztaileak eraginkortasunez aplikatzeko gomendatutako jardunbideen azken eguneratzea 2022koa da, eta neurri murriztaileak aplikatzeko eta ebaluatzeko orientazioena, berriz, 2018koa.
Salbuespen humanitarioa
EBren zehapenak guztiz bat datoz nazioarteko zuzenbidearekin, nazioarteko zuzenbide humanitarioarekin barne.
2022ko abenduaren 9an, Nazio Batuen Segurtasun Kontseiluak 2664 (2022) Ebazpena onartu zuen, Nazio Batuen zehapen-erregimenek aktiboak ibilgetzeko ezarritako neurrien «salbuespen humanitarioa» (salbuespen humanitario iraunkorra) ezartzen duena.
2023ko otsailaren 14an, Kontseiluak salbuespen humanitarioa sartzea erabaki zuen, 2664 Ebazpenaren arabera, EB mailako Nazio Batuen zehapen-erregimenetan, eta 2023ko martxoaren 31n, salbuespen humanitarioa sartu zuen Nazio Batuen zehapen-araubide mistoetan, horietan EBren neurriek Nazio Batuen Segurtasun Kontseiluak ezarritako zehapenak osatzen baitituzte.
2023tik 2024ra bitartean, Kontseiluak salbuespen humanitarioa ezarri zien neurri murriztaileen erregimen jakin batzuei, Bosnia eta Herzegovina, Burundi, Ginea, Libano, Myanmar, Nikaragua, Tunisia, Venezuela eta Zimbabweko egoera kontuan hartuta ezarritakoak barne, eta zibererasoei eta terrorismoari dagokienez.
Erabaki horiek erakusten dute EBk irmo erabaki duela zehapenek ekintza humanitarioan nahi ez dituzten ondorio negatiboak saihestea, bai eta nazioarteko zuzenbideari erabat atxikitzeari emandako garrantzia ere.
Zehapenak ez betetzea delitua da
2022ko azaroaren 28an, Kontseiluak erabaki zuen neurri murriztaileen urraketa gehitzea EBk ezarritako delituen zerrendari, EBren Funtzionamenduari buruzko Tratatuan jasotzen denari, eta horrek saihestu egingo ditu estatu kideetako zehapenen betetze-maila desberdinak eta neurri horiek saihesteko arriskua.
Bestalde, 2024ko apirilaren 12an, Kontseiluak neurri murriztaileen urraketen tipifikazio penala bermatzeko arau berriak onartu zituen.
Arau berri horiei esker, ekintza jakin batzuk delitu izango dira estatu kide guztietan: Europar Batasuneko lurraldean sartzeko debekua saihesten laguntzea, neurri murriztaileak dituzten ondasunekin salerostea edo debekatutako finantza-jarduerak gauzatzea, adibidez. Delitu horiekin lotutako zirikatzea eta konplizitatea ere zigortzeko modukoak izango dira.
Estatu kideek zaindu behar dute EBren neurri murriztaileen urraketak zigor penal eraginkorrak eta proportzionatuak ezartzen dituela, delituaren arabera aldatzen direnak. Hala ere, urraketa nahita egin bada, gehieneko espetxealdi-zigorra ezarri ahal izango zaio.
